Ngày 26/8/2022, tại Hà Nội, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã tổ chức Hội nghị trực tuyến phổ biến, giải đáp, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai chương trình hỗ trợ lãi suất theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP. Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng chủ trì Hội nghị.

Tham dự Hội nghị trực tuyến có Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú; Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Hà Thị Mỹ Dung cùng đại diện Lãnh đạo: Văn phòng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Xây dựng, Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính, Thanh tra Chính phủ; Đại diện Lãnh đạo các đơn vị thuộc NHNN; Đại diện Lãnh đạo NHNN Chi nhánh các tỉnh/thành phố; Chủ tịch Hội đồng quản trị/Tổng Giám đốc các NHTM; Hiệp hội Ngân hàng…

Tại điểm cầu trực tuyến tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu có sự tham dự của gần 100 đại biểu, trong đó bao gồm Ban Giám đốc NHNN chi nhánh tỉnh, đại diện lãnh đạo các phòng/ban của NHNN chi nhánh tỉnh, các cán bộ chuyên trách của NHNN CN tỉnh và 44 Giám đốc và các cán bộ liên quan của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.

[Thống đốc Nguyễn Thị Hồng phát biểu khai mạc Hội nghị]

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, bước vào năm 2022, bối cảnh kinh tế trong nước và quốc tế có diễn biến phức tạp và khó lường, việc điều hành của Chính phủ nói chung và của NHNN nói riêng đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Do đó, mục tiêu điều hành của Chính phủ là kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ quá trình phục hồi của nền kinh tế. Đối với ngành Ngân hàng, nhiệm vụ rất quan trọng là đảm bảo an toàn hoạt động của các TCTD và ổn định thị trường tiền tệ, ngoại hối. Năm 2022 và năm 2023 sắp tới, ngoài việc thực hiện các mục tiêu Chiến lược kế hoạch phát triển 5 năm và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm, chúng ta phải tổ chức chương trình tài khóa, tiền tệ hỗ trợ phục hồi nền kinh tế. Trong đó, gói hỗ trợ lãi suất nhận được sự quan tâm rất lớn của doanh nghiệp, người dân và nhận được sự chỉ đạo sát sao, quyết liệt của Chính phủ, đăc biệt là Thủ tướng Chính phủ.

Thống đốc nhấn mạnh, với vai trò là đơn vị đầu mối, NHNN đã chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành khẩn trương dự thảo Nghị định và ngày 20/5/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 31/2022/NĐ-CP. Cũng trong ngày 20/5/2022, NHNN đã ban hành ngay Thông tư số 03/2022/TT-NHNN hướng dẫn thực hiện Nghị định số 31. Điều này cho thấy, NHNN đã rất chủ động, song song với quá trình dự thảo Nghị định, NHNN đã dự thảo luôn Thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị định số 31/2022/NĐ-CP.

NHNN đã rất tích cực, quyết tâm trong thực hiện nhiệm vụ chính trị được Quốc hội, Chính phủ giao phó. Tuy nhiên, sau gần 3 tháng triển khai, kết quả cho vay hỗ trợ lãi suất của các NHTM vẫn chưa như kỳ vọng, vẫn còn phản ánh trên các phương tiện thông tin đại chúng về việc tiếp cận chính sách. Do đó, NHNN cũng đã có văn bản, đồng thời tổ chức họp với các NHTM để rà soát, yêu cầu các NHTM báo cáo thực trạng, nguyên nhân và đề xuất các giải pháp tháo gỡ, đẩy nhanh tiến độ triển khai chính sách.

Điều hành phiên thảo luận của các NHTM và NHNN Chi nhánh tỉnh/thành phố, Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú cho biết, qua 3 tháng triển khai, các NHTM đã vào cuộc rất tích cực, cụ thể: Khẩn trương ban hành quy định nội bộ; Tổ chức tập huấn toàn hệ thống tới từng chi nhánh, phòng giao dịch; Rà soát đối tượng thuộc các ngành, lĩnh vực được hỗ trợ lãi suất; Chủ động thông tin, tuyên truyền, đặc biệt một số NHTM còn phối hợp với chính quyền địa phương để truyền tải về chương trình hỗ trợ lãi suất tới các đối tượng thụ hưởng chính sách.

Từ khi ban hành Thông tư 01/2020/TT-NHNN đến nay, lũy kế giá trị nợ gốc và lãi được cơ cấu, giữ nguyên nhóm nợ đạt 722.334 tỷ đồng đối với 1.090.725 khách hàng. Dư nợ được cơ cấu gốc và lãi đến cuối tháng 6/2022 còn 178.411 tỷ đồng; Kết quả miễn, giảm lãi, hạ lãi suất: Kể từ khi bùng phát dịch Covid-19 đến nay, các TCTD đã miễn giảm lãi, giữ nguyên nhóm nợ theo Thông tư 01/2022/TT-NHNN và hạ lãi suất theo các chỉ đạo khác của NHNN với tổng số tiền lãi các TCTD đã miễn, giảm, hạ cho khách hàng đạt khoảng 50.000 tỷ đồng.

Đầu cầu NHNN CN tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

Do độ trễ của chính sách nên bước đầu kết quả triển khai chưa được nhiều. Nguyên nhân của kết quả này do một số vấn đề sau:

Một là, về đối tượng được hỗ trợ lãi suất của Nghị định 31: Các lĩnh vực, ngành nghề được hỗ trợ được cụ thể hóa từ Nghị quyết 43 của Quốc hội và Nghị quyết 11 của Chính phủ, song khi triển khai trong thực tiễn cho thấy các NHTM gặp khó khăn trong xác định đối tượng được hỗ trợ lãi suất trong một số trường hợp khách hàng hoạt động sản xuất - kinh doanh đa ngành. Hiện nay, nhiều hộ gia đình sản xuất - kinh doanh vay vốn tại các NHTM nhưng không có đăng ký hộ kinh doanh nên không thuộc đối tượng được hỗ trợ. Do đó, vẫn cần các Bộ ngành tiếp tục có giải đáp, hướng dẫn cụ thể hơn.

Ông Nguyễn Trần Mạnh Trung - Phó Tổng Giám đốc Vietinbank cho biết, nhiều doanh nghiệp vay vốn ngân hàng kinh doanh đa ngành nghề, việc bóc tách lĩnh vực được hỗ trợ lãi suất cũng như chứng từ chứng minh đồng vốn vay được sử dụng cho lĩnh vực được hỗ trợ lãi suất là rất khó.

Trao đổi về khó khăn này, ông Đào Nguyên Vũ - Phó Tổng Giám đốc Sacombank đề nghị mở rộng đối tượng khách hàng. Bởi ngoài 9 ngành nghề, phần lớn khách hàng hoạt động đa ngành. Nên có tỉ lệ quy định trong các hoạt động đa ngành thì 9 ngành được hỗ trợ chiếm tỷ trọng bao nhiêu để các NHTM yên tâm xem xét hỗ trợ lãi suất. Những ngành sản xuất trong đó có hoạt động thương mại thì nên có quy định để các NH yên tâm. Bởi ngoài sản xuất, trong những ngành ưu tiên còn thương mại, bán buôn, bán lẻ. Đối với hộ kinh doanh, đây là lĩnh vực cần hỗ trợ lãi suất nhiều nhất. Phần lớn các hộ cá thể kinh doanh không có đăng ký kinh doanh; những hộ sản xuất nông nghiệp, hộ kinh doanh ở các ngành, lĩnh vực nông thôn nên mở rộng điều kiện, đối tượng này xem xét, xác nhận tại địa phương để các ngân hàng mạnh dạn xem xét hỗ trợ lãi suất.

Theo ông Nguyễn Hưng – Tổng Giám đốc TPBank, đối tượng khách hàng được hỗ trợ giới hạn ở một số ngành, có đăng ký kinh doanh. Bên cạnh đó, theo tinh thần của Luật Dân sự, ngành Ngân hàng có Thông tư 39 quy định có pháp nhân và cá nhân vay vốn chứ không có hộ kinh doanh. Nên bây giờ, trong Nghị định 31 quy định về hộ kinh doanh thì NH sẽ rất khó, tự phân loại cá nhân và hộ kinh doanh. Vậy nên cần tháo gỡ về đối tượng và đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư có phân loại lại các đối tượng này.

Hai là, vẫn còn tâm lý e ngại của các NHTM khi triển khai thực hiện do một số chương trình HTLS (gồm chương trình hỗ trợ lãi suất năm 2009 và một số chương trình hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước) vẫn chưa được quyết toán số tiền đã hỗ trợ lãi suất cho khách hàng.

Chia sẻ về khó khăn này, ông Phạm Toàn Vượng - Phó Tổng Giám đốc Agribank cho biết, trong quá trình triển khai, theo phản ánh của khách hàng và các chi nhánh Agribank trên cả nước, nổi lên một số khó khăn vướng mắc. Đa số khách hàng của Agribank hoạt động trên địa bàn nông nghiệp, nông thôn là khách hàng cá nhân, chiếm 96%/tổng số lượng khách hàng. Để tạo điều kiện, đơn giản hóa thủ tục đối với khách hàng cá nhân vay vốn để thanh toán các chi phí hoạt động kinh doanh, Agribank có cơ chế cho vay theo hạn mức quy mô nhỏ tối đa không quá 300 triệu đồng/ khách hàng, thời hạn duy trì hạn mức tối đa 03 năm kể từ ngày ký kết. Do đó, nhiều hợp đồng tín dụng đã ký kết với khách hàng trước thời điểm 01/01/2022 không đủ điều kiện để được hỗ trợ. Mặt khác, đối tượng khách hàng hộ kinh doanh không có Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh và khách hàng cá nhân vay vốn dưới 300 triệu đồng có ngành nghề được hỗ trợ lãi suất theo Nghị định 31 tại Agribank chiếm khoảng 40%-50%/Dư nợ khách hàng cá nhân không được hỗ trợ theo quy định. Vì vậy, số lượng khách hàng thực tế đáp ứng đủ điều kiện được hỗ trợ lãi suất còn hạn chế.

Theo đại diện Agribank, ngân hàng cũng gặp phải vướng mắc liên quan đến hồ sơ, chứng từ chứng minh mục đích sử dụng vốn vay. Điều này phần nào gây khó khăn, e ngại cho ngân hàng và khách hàng khi chứng minh mục đích sử dụng vốn với cơ quan thanh tra, kiểm toán. Một số hoạt động sản xuất - kinh doanh của khách hàng trong thực tế vừa có sự tương đồng nhưng cũng có sự khác biệt với các ngành nghề/lĩnh vực được quy định và không thể tách bạch chi tiết theo Phụ lục I Quyết định số 27/2018/QĐ-TTg ngày 06/7/2018 của Thủ tướng Chính phủ, các văn bản pháp luật hiện hành cần có hướng dẫn cụ thể hơn.

Ba là, chương trình có nguồn tiền hỗ trợ từ Ngân sách nhà nước nên các NHTM cần thận trọng, đảm bảo dòng tiền hỗ trợ được đến đúng đối tượng, đúng mục tiêu, an toàn và hiệu quả nên các NHTM mất nhiều thời gian chuẩn bị, xây dựng hệ thống tự động để theo dõi, hạch toán, quản lý dữ liệu báo cáo nhằm đảm bảo tính chính xác của dữ liệu trong công tác thanh, quyết toán, kiểm toán khi tham gia Chương trình được hỗ trợ lãi suất từ nguồn ngân sách nhà nước.

Theo ông Phạm Toàn Vượng - Phó Tổng Giám đốc Agribank, chương trình hỗ trợ lãi suất được lấy kinh phí từ nguồn ngân sách nhà nước nên Chi nhánh, Khách hàng cũng thận trọng trong quá trình thực hiện. Nhiều khách hàng đang trong giai đoạn hoàn thiện đầy đủ hồ sơ, tài liệu để hỗ trợ lãi suất.

Bốn là, một số chi nhánh NHTM đã chủ động liên hệ, hướng dẫn khách hàng làm thủ tục, hồ sơ hỗ trợ, song bản thân khách hàng (nhất là các doanh nghiệp) cũng có tâm lý e ngại trong trường hợp sơ suất khi tham gia chương trình hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước, phải tuân thủ các thủ tục hậu kiểm, thanh tra, kiểm toán, kiểm tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Ông Nguyễn Trần Mạnh Trung, Phó Tổng Giám đốc Vietinbank cho rằng, việc đánh giá mức độ đáp ứng thực hiện hỗ trợ lãi suất được thực hiện tạo điều kiện cho việc giải ngân nhưng do yếu tố khách quan hay chủ quan, khách hàng phát sinh nợ xấu đến thời điểm cơ quan thanh tra, kiểm tra đánh giá khách hàng, làm khoản vay không đáp ứng thực hiện chương trình và thu hồi hỗ trợ lãi suất. Đây cũng là quan ngại của khách hàng. Trên thực tế, có những khách hàng được Vietinbank đánh giá có khả năng phát triển sau thời gian hỗ trợ lãi suất, hoạt động kinh doanh tăng trưởng, doanh thu có lãi, đóng góp thêm vào ngân sách… Nhưng khi được mời tham gia chương trình hỗ trợ lãi suất thì các khách hàng này e ngại việc kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, tốn nhiều thời gian (có thể kéo dài nhiều tháng).

Chia sẻ bên lề Hội nghị, ông Nguyễn Văn Thân – Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho rằng, trong thực tế, việc đẩy mạnh giải ngân gói này căn cứ điều kiện vay nợ. Như vậy, doanh nghiệp phải đảm bảo các điều kiện vay. Việc không giải ngân hết không quá quan trọng bởi vì thực tế các doanh nghiệp trong Quý IV/2021 và 8 tháng đầu năm 2022 đã phục hồi mạnh mẽ. Thêm nữa, chúng ta cũng thấy rằng, trong 7 tháng đầu năm, số doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại sản xuất - kinh doanh đạt 160 ngàn, tăng 20% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tại Hội nghị, NHNN cùng với các Bộ, ngành tiếp tục giải đáp các vướng mắc về đối tượng, điều kiện thụ hưởng đã được quy định tại Nghị quyết 43, Nghị quyết 11 và cụ thể tại Nghị định 31 nhằm tạo sự thống nhất và tạo điều kiện cho NHTM và doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh được thụ hưởng chính sách.

Theo đại diện Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nếu cần mở rộng đối tượng thụ hưởng chính sách cần phải đánh giá kỹ lưỡng tác động của chính sách khi mở rộng đối tượng, cân đối nguồn lực của nhà nước trong khi nguồn lực còn có hạn, quan trọng nhất là phải có số liệu thực tế phản ánh tính chính xác, phân tích đầy đủ. Trên cơ sở đó, chúng tôi sẽ phối hợp với NHNN kiến nghị lên cấp có thẩm quyền. Tiếp đến là câu chuyện về đánh giá một số tiêu chí mang tính định tính, ví dự như "có khả năng trả nợ, có khả năng phục hồi", Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ phối hợp với NHNN xem xét có những hướng dẫn cụ thể đối với vấn đề này.

Nêu quan điểm về điều kiện cho vay, đại diện Bộ Tư pháp cho biết, trong quá trình Bộ Tư pháp thẩm định NHNN xây dựng Nghị định này, vấn đề hiểu thế nào về nội dung "có khả năng phục hồi", Bộ Tư pháp đồng ý với giải pháp kỹ thuật được đưa ra ở đây là Chính phủ giao cho các NHTM đánh giá, vì NHTM là người cho vay sẽ hiểu nhất đối tượng vay và đánh giá chính xác nhất khả năng trả nợ, phục hồi của đối tượng vay. Thời gian tới, NHNN, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng các bộ, ngành có liên quan cùng tham gia tháo gỡ được các khó khăn, vướng mắc, lượng hóa được, đảm bảo mục tiêu cuối cùng là áp dụng pháp luật một cách thống nhất và tạo thuận lợi cho các TCTD triển khai trong thực tiễn cũng như tạo thuận lợi cho quá trình thanh tra, kiểm tra sau này, như vậy sẽ đạt được tính khả thi của chương trình hỗ trợ này.

Đánh giá ngành Ngân hàng nói chung và các TCTD đã và đang triển khai tích cực chương trình hỗ trợ lãi suất, qua ý kiến phát biểu tại Hội nghị thấy nổi lên hai khó khăn vướng mắc, đó là quy định về điều kiện và đối tượng hỗ trợ lãi suất, đại diện Văn phòng Chính phủ đề nghị các cơ quan phối hợp cùng tháo gỡ vướng mắc này để quá trình triển khai Nghị quyết 31 đạt hiệu quả.

Nhấn mạnh chương trình hỗ trợ lãi suất là một trong hai giải pháp lớn trong gói hỗ trợ phục hồi kinh tế, điều này thể hiện tầm quan trọng của chương trình này trong quá trình phục hồi kinh tế, theo đại diện Thanh tra Chính phủ, Thống đốc NHNN đã rất quan tâm và chỉ đạo triển khai tháo gỡ các khó khăn, đặc biệt lãnh đạo rất quan tâm đến công tác thanh tra, mặc dù Thanh tra Chính phủ không thuộc một trong các cơ quan thực hiện Chương trình này. Qua các ý kiến tại Hội nghị, chủ yếu là các vướng mắc trong quá trình thực hiện chính sách, chủ yếu liên quan đến quy định mang tính định tính, đại diện Thanh tra Chính phủ đề nghị NHNN và các bộ, ngành liên quan, khi triển khai chính sách có những cụm từ chưa rõ nghĩa hay chưa thống nhất thì cần làm rõ để tạo thuận lợi cho quá trình thanh tra, kiểm tra sau này.

Bà Hà Thị Mỹ Dung – Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước chia sẻ, cuối năm, chúng tôi sẽ có báo cáo về Nghị quyết 43, chúng tôi sẵn sàng tổng hợp đầy đủ ý kiến của NHNN và sẽ báo cáo các cơ quan có thẩm quyền về các khó khăn, vướng mắc, nguyên nhân để từ đó cùng NHNN đề xuất các giải pháp đối với các cấp có thẩm quyền.

Phát biểu kết luận Hội nghị, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nhấn mạnh, Chương trình hỗ trợ lãi suất 2% với số tiền từ ngân sách nhà nước 40.000 tỷ đồng là sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ đối với việc tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người dân. Chương trình này nhận được sự quan tâm của rất nhiều cấp lãnh đạo, doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh, người dân. Tại Hội nghị ngày hôm nay, ý kiến phát biểu của các NHTM, NHNN chi nhánh các tỉnh, thành phố là ý kiến thực tiễn từ những người trực tiếp làm công tác hỗ trợ lãi suất.

Thông qua các ý kiến đã thấy được sự vào cuộc quyết liệt của các đơn vị trong ngành Ngân hàng. Để đẩy mạnh triển khai chủ trương hỗ trợ lãi suất của Quốc hội, Chính phủ có kết quả trong thời gian tới, Thống đốc NHNN mong muốn ngành Ngân hàng cùng các Bộ, ngành vào cuộc mạnh mẽ, quyết tâm, đồng thuận và chung tay hơn nữa. Sắp tới NHNN sẽ có văn bản đề nghị các địa phương cùng đồng hành, hỗ trợ tích cực hơn nữa để giải quyết được những khó khăn trong triển khai gói hỗ trợ này.

Trên cơ sở ý kiến của các đại biểu về những khó khăn vướng mắc cần tháo gỡ, với mục tiêu thúc đẩy và tạo tâm lý đồng thuận để triển khai chính sách trong cả nước; nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho người dân, doanh nghiệp trong tiếp cận nguồn vốn vay với lãi suất hỗ trợ, góp phần phục hồi, phát triển kinh tế- xã hội theo chỉ đạo của Quốc hội, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng đề nghị các đơn vị trong toàn Ngành thực hiện triển khai thực hiện có hiệu quả chương trình hỗ trợ lãi suất theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP.

(Nguồn: P.TH,NS&KSNB CN)